Nieuws

Terugkijken: Grossman-avond

  • 14 april 2015
  • 2m

Met Leven en Lot als zijn magnum opus wordt Vasili Grossman beschouwd als een van de grootste Russische schrijvers van de twintigste eeuw. Naast zijn literaire werk reisde Grossman vanaf 1941 mee met het Rode Leger als journalist voor De Rode Ster. Tijdens de oorlog deed Vasili Grossman verslag van grote gebeurtenissen als de Slag bij Stalingrad, de tankslag bij Koersk en de bevrijding van vernietigingskampen als Majdanek en Treblinka. Zijn nietsverhullende ooggetuigenverslagen over de gebeurtenissen aan het Oostfront bezorgden hem grote populariteit. Grossman zag het als de mens zijn plicht om kennis te nemen van de verschrikkingen van zijn tijd en alles te doen om dit in de toekomst te voorkomen. Een boodschap die nog altijd actueel is. Het blijft dan ook belangrijk om Grossman te lezen en zijn drijfveren te begrijpen.

Woensdag 15 april organiseerde De Balie een avond rondom het leven en werk van Vasili Grossman.

U kunt de indrukwekkende bijeenkomst hier in zijn geheel terug bekijken.

Michel Krielaars (chef boeken NRC en voormalig Rusland-correspondent) verzorgde de inleiding. Olaf Koens (journalist en Rusland-correspondent) duidde het werk van Grossman vanuit zijn eigen ervaringen als oorlogsjournalist. Ellen Rutten (professor Slavische literatuur) vertelde wat Grossman betekend heeft voor de Russische literatuur en Ton Zwaan (socioloog en medewerker bij het NIOD) besprak Grossmans beschrijvingen van genocide en zijn inspanningen om specifieke aandacht te vragen voor de ondergang van de Joden. Tijdens het programma droeg Patrick Duijtshoff van De Theatertroep passages uit het werk van Grossman voordragen. Balie-directeur en groot liefhebber van Grossmans werk modereerde de avond.

Over Grossman

Vasili Semjonovitsj Grossman (Berditsjev 1905 – Moskou 1964) had een carrière als mijningenieur, en ontwikkelde zich tot schrijver en oorlogsjournalist. Hoewel de Joodse Grossman zelf de oorlog redelijk ongeschonden doorkwam, was dat anders voor zijn familie. Zijn moeder stierf tijdens een massa-executie in het dorp Berdichev, iets wat Grossman zichzelf erg kwalijk nam.
Vasili Grossman eindigt zijn hartverscheurende rapportage De Hel van Treblinka, waarin hij de verschrikkingen van het concentratiekamp gedetailleerd beschrijft, met de volgende zinnen:
“We moeten onthouden dat het racisme en het fascisme niet alleen verbitterd en vernederd uit deze oorlog zullen komen, maar ook met zoete herinneringen aan hoe gemakkelijk uitvoerbaar de massamoord was. Dat is wat iedereen die hart heeft voor de eer, de vrijheid en het leven van alle volken en de gehele mensheid zich consequent, dagelijks in herinnering moet roepen”.
Na de oorlog wijdde Grossman zich weer aan fictie, zoals hij dat voor de oorlog ook gedaan had. Hij werkte tien jaar aan zijn magnum opus Leven en Lot. Het werk – waarover hij schrijft dat hij ‘erom gaf als een vader om zijn kinderen’ – werd in 1961 in beslag genomen. Er kwam een verbod op publicatie. De reden die hiervoor werd opgegeven was dat het werk te veel nadruk legde op de Jodenvervolging, terwijl de officiële ordening was dat schrijvers de slachtoffers van de oorlog niet in groepen mochten verdelen.
Grossman had echter in het boek veel kritiek op het communistische systeem en de Sovjet-Unie. Hoewel hij het nationaal-socialisme en het communisme niet gelijkstelt, heeft hij wel degelijk oog voor de parallellen tussen de twee systemen. In de drie jaar die Grossman nog leefde nadat zijn epos ‘gearresteerd’ was, was hij een gebroken man. Onder de leden van de Schrijversbond was hij persona not grata geworden. Pas in 1980 verscheen het boek in het Westen, nadat zijn vriend en dichter Semyon Lipkin een kopie uit de Sovjet-Unie had gesmokkeld. Na de glasnost verscheen het boek ook in Rusland. Het werd unaniem onthaald als een meesterwerk.
Naast Leven & Lot verscheen in Nederland de bundel Een klein leven, met o.m. Grossmans beroemde verslag uit kamp Treblinka, Een schrijver in oorlog, een selectie uit Grossmans journalistieke stukken en aantekeningen uit de jaren 1941-1945, en Brieven aan mijn moeder.

 


Nieuws

Blader door onze voorjaarsaanbieding 2024

Onze voorjaarsaanbieding is binnen en hij is weer gevuld met prachtige non-fictietitels voor komend seizoen.

In Het raadsel Rutte werpen politiek journalisten Ron Fresen en Wilma Borgman een nieuwe blik op de binnenkant van de langstzittende premier van Nederland, Carel van Schaik en Kai Michel analyseren in Lessen van de oermens hoe de mens …

Lees verder