De man die Duitsland van tijd tot tijd choqueert met provocerende uitspraken, wordt in 1945 geboren in Gera, een stad in het oosten van Thüringen, als zoon van een arts van hugenootse afkomst en een moeder uit West-Pruisen. Thilo Sarrazin, die opgroeit in het West-Duitse Recklinghausen (Ruhrgebied), ontwikkelt zich tot een voorbeeldig burger. Na zijn militaire dienstplicht studeert hij economie aan de universiteit van Bonn en is hij wetenschappelijk medewerker van de

Friedrich- Ebert-Stiftung, het wetenschappelijk bureau van de Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD). In die tijd wordt hij ook lid van die partij.

Van 1990 tot 1991 werkt Sarrazin voor de Treuhandanstalt, de regeringsinstantie die verantwoordelijk is voor de privatisering van de staatsbedrijven van de voormalige DDR. Daarna is hij, tot 1997, staatssecretaris van het ministerie van Financiën van de deelstaat Rijnland-Palts en vanaf 2002 tot 2009 senator voor Financiën in Berlijn. Van mei 2009 tot september 2010 is hij lid van de raad van bestuur van de Deutsche Bundesbank.

Schitterend cv. Hoe komt het dan dat deze technocrat Duitsland in 2010 doet schudden op zijn grondvesten en zelf internationaal in de schijnwerpers mt te staan na het verschijnen van zijn boek Deutschland schafft sich ab in 2010? Wie is die moderne profeet? Wat beweegt hem? En waarom lopen zoveel Duitsers met hem weg?

Dat zijn nog maar een paar van de vele vragen die ik hem wil stellen. In september van dat jaar, in 2010 dus, zoek ik hem op in Menden, Sauerland, waar hij een lezing geeft. In de theaterzaal van de Wilhelmshöhe, al twee maanden tevoren uitverkocht, is hij de darling van de gegoede burgerij, hier vertegenwoordigd door ruim achthonderd aanwezigen. Het zijn voornamelijk senioren.

Naast mij zit zo iemand. Grijs haar. Grijze snor. Semiklassiek montuur. Jürgen (66), ex-verzekeringsagent te Ahlen (ook Sauerland) klapt zijn handen stuk als zijn held op het podium verschijnt.

Alleen het rode streepje in zijn grijze stropdas verraadt enige frivoliteit bij Sarrazin. Ook bij hem: grijs haar, grijze snor, semiklassiek brilmontuur. Sarrazin heeft de uitstraling van een boekhouder die in dienst is bij een middelgroot bedrijf. Zo gek is dat niet. Als financieel expert is hij gepokt en gemazeld in de wereld van de cijfers. Maar achter dat brave-hendrikuiterlijk blijkt veel wrok en venijn schuil te gaan. Op een dag had hij ruimschoots genoeg van de stand van zaken in zijn vaderland.

Sarrazin verzamelde alle cijfers, tabellen en statistieken over geboorten, migranten en werkloosheid. En hij schoot ze als een mitrailleur af op het Duitse volk. Van Deutschland schafft sich ab, 461 pagina’s dik, zijn al 1,2 miljoen exemplaren verkocht. Het is daarmee het non-fictieboek met de grootste oplage in het naoorlogse Duitsland. In september 2010, na het verschijnen van het boek, vormen zich lange rijen bij de boekhandels in heel Duitsland. In de Aachener Zeitung stamelt een verkoper van de Mayersche Buchhandlung in Aken dat, vergeleken met deze stormloop, de presentatie van de nieuwe Harry Potters slechts een zomerbriesje was.

En Sarrazin is nog lang niet klaar. Wel met (de meeste) politici en (de meeste) journalisten. Hij draaft niet meer op in talkshows. En hij geeft ook geen interviews meer sinds hij het idee heeft gekregen dat zijn criticasters er blijk van geven zijn boek niet gelezen te hebben. Vooral linkse politici en linkse media.

Op zoek naar meer begrip trekt Sarrazin nu door heel Duitsland, met een forse serie lezingen. Vanavond is hij dus in Menden, een slaperig stadje aan de rand van het Sauerland, even buiten het Ruhrgebied, waar migranten decennialang een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het Duitse Wirtschaftswunder.

Hier wordt hij ontvangen als een popster. Voor degenen die zijn boek nog niet gelezen hebben, dan wel er kritiek op hebben, legt Sarrazin het nog ..n keer uit. Duitse vrouwen produceren al vier decennia lang slechts 1,4 kinderen, waarvan 0,6 dochter. Over vijf generaties zijn er bijna geen autochtone Duitsers meer, waarschuwt de Berlijner.

Buurman Jürgen schrikt er zichtbaar van. Het wordt nog erger. Want juist vrouwen met een hogere opleiding maken weinig tot geen baby’s. Ergo: het intellectuele peil van de autochtone Duitse bevolking zal ook nog eens dalen.

Na so was! golft het door de zaal. Sarrazin leidt ons naar de climax. Als het dus niet van de Duitsers moet komen, dan dus maar van de migranten. Die gaan wel stevig door met het produceren van nageslacht. Migranten: niets op tegen. zolang het maar Oost-Europeanen en Vietnamezen zijn, want die zijn inmiddels goed geïntegreerd in de Duitse samenleving. Honderdduizend Polen in Berlijn: je merkt er helemaal niets van. Al die Russen in Oost-Brandenburg: je ziet ze niet eens!

Het probleem, legt Sarrazin uit, ligt bij de migranten die afkomsti zijn uit islamitische landen. Ze zijn laag opgeleid en houden vast aan hun eigen cultuur en hun eigen religie, waardoor ze nooit onderdeel zullen worden van de Duitse samenleving.

Extra complicatie 1: ze wíllen niet eens integreren.

Extra complicatie 2: moslims worden steeds conservatiever, en daar worden met name vrouwen het slachtoffer van. Zie al die hoofddoekjes en boerka’s in de Duitse straten. Er is volgens Sarrazin veel te lang gewacht met het nemen van maatregelen. En dat komt vooral ook doordat Duitsland nog steeds kampt met dat Grote Schuldbewustzijn, over dat inktzwarte verleden. En wat is het resultaat daarvan, vraagt Sarrazin aan de zaal.

Hij geeft zelf het antwoord: ‘Piep piep piep, wir haben uns alle lieb.’

Jürgen schiet in een onbedaarlijke lachbui.

Wat dán te doen? Migranten verplichten Duits te leren en te spreken, vindt Sarrazin. En alleen nog mensen in Duitsland toelaten met goede opleidingen en vaardigheden. Anders heft Duitsland zichzelf op.

‘Richtig! Richtig!’ roept Jürgen. Hij kan het weten. Hij woont in Ahlen, midden in een wijk met 5000 Turken om hem heen. Opeens loopt een Turkse jongen naar de zaalmicrofoon. Hij vertelt dat hij als klein jongetje op school herhaaldelijk werd gediscrimineerd zonder dat de juf ingreep. Hoe kun je je nou ontwikkelen als je niet geaccepteerd wordt?

Daar heeft Sarrazin wel een antwoord op. Discriminatie is natuurlijk niet goed, zegt hij. Maar weet de jongen ook dat Turkse mannen vrouwelijke docenten niet accepteren?

Zo, die zit, knikt Jürgen en hij kijkt om zich heen.

De Turkse jongen geeft nog niet op. Hij vraagt hoe Sarrazin erbij komt dat Turkse Duitsers slecht presteren op school. Sarrazin noemt uit het hoofd het paginanummer van zijn boek waar de tabel met cijfers te zien is.

‘Klasse!’ roept Jürgen.

Nu komt een Turks meisje naar voren. Ze is van de derde generatie migranten, zegt ze. Ze vraagt aan Sarrazin waarom zij nu opeens de taal van haar vaderland zou moeten vergeten. Dat hoeft nou ook weer niet van Sarrazin. Maar ze moet van hem voortaan wel vloeiend Duits spreken als ze wil slagen in het land van de Goldene Brücke, zoals hij zijn vaderland noemt.

Een oudere Turkse vrouw grijpt de microfoon. Ze woont in Menden. Ze wil een statement maken. ‘Ik ben Duitse,’ zegt ze. Maar ze wil geen Duitse zijn als ze per se christen moet zijn.

Die uitspraak wekt de toorn van de zaal.

‘Aufhören!’ roept Jürgen, en met hem nog een paar anderen.

‘Auf-hö-ren!’

Het is mooi geweest. Tijd om te signeren. Sarrazin maakt zowaar ook nog wat tijd voor een gesprek met de Hollandse journalist. De hele Duitse pers kan hem gestolen worden, maar zo’n Hollander krijgt van hem het voordeel van de twijfel. Ja, hij is zelf ook verrast door het succes. ‘Het was oorspronkelijk de bedoeling dat ik een boek zou schrijven over de sociaaleconomische perspectieven van Duitsland. Toen ik bezig was met de research voor dat boek, las ik een bericht van het ministerie van Binnenlandse Zaken over immigratie. Daarbij viel op dat de verschillende groepen van immigranten op één grote hoop worden gegooid. Toen ik een verzoek deed tot uitsplitsing naar nationaliteit, was het antwoord: “Dat doen we niet; hier wordt niet gediscrimineerd.”’

Hij ging toen zelf maar op zoek naar de cijfers.

Hij hoorde het verhaal van zijn ouders. ‘In de veertig jaar dat ze in Recklinghausen-Nord wonen, is de bevolking in hun straat zo verislamiseerd dat ze zich er niet meer thuis voelen. Ik hoorde dat verhaal overal in Duitsland. En toen heb ik de opzet van zijn boek omgegooid. Want ik wist: dát wordt het thema dat de toekomst van ons land bepaalt.’

Het boek zou eerst Deutschlanddämmerung gaan heten.

‘Maar dat klonk toch iets te wagneriaans.’ Hij hoopte op een verkoop van zo’n 50.000 exemplaren.

‘Mijn vrouw zei nog tegen mij: “Dat lijkt mij veel te hoog ingeschat voor een saai boek.”’

Dat vond zijn uitgever kennelijk ook, want die wilde niet verdergaan dan 25.000 exemplaren voor de eerste druk.

Bescheiden is Sarrazin niet. ‘Ik heb met dit boek, achteraf bezien, veel Duitsers bevrijd van een druk. Als een band die leegloopt. Was ik nog ambtsdrager geweest, dan had ik dit boek nooit kunnen schrijven. Dan kun je dit soort dingen niet in het openbaar zeggen. Het is nog steeds een taboeonderwerp in Duitsland. De linkse politiek wil er niet over praten. En de pers citeert mij steeds verkeerd, in een poging mij in een bepaalde hoek te duwen. In talkshows word ik steevast neergezet naast een 68-jarige Turkse handarbeider, een linkse presentator en een mooie, jonge, hoogopgeleide Turkse vrouw. Ik ben altijd de booswicht. Daar heb ik schoon genoeg van. Ik heb om die reden al twee maanden geen televisiegekeken of iets gelezen. Ze bekijken het maar.’

Sarrazin zegt dat Duitsland lessen kan trekken uit de Nederlandse situatie. Geert Wilders heeft volgens hem in Nederland groot electoraal succes geboekt omdat de grote partijen de discussie over migratie en integratie consequent uit de weg zijn gegaan. ‘Dat beangstigt me. Dan krijg je populisme. Grote groepen mensen die achter een demagoog aan hollen. En dat hebben we al eens meegemaakt. Herr Wilders is een intelligente man, en in Holland speelt hij een bepaalde rol. Maar wij hebben geen behoefte aan een Duitse Wilders. Alsjeblieft niet, zeg.’

Einde interview, besluiten de bodyguards van Sarrazin. Veiligheidsrisico. Het wordt fysiek te druk om Sarrazin heen. En er moeten ook nog wat boeken worden gesigneerd. De laatste in de rij handtekeningjagers is de Turkse jongen met de kritische vragen. Sarrazin mag dan niet zijn held zijn, hij is wel hot.

Sarrazin ontving al tienduizenden brieven als reactie op zijn boek. Op een paar uitzonderingen na, zo zegt hij tegen journaliste Melanie Amann in haar boek Angst für Deutschland, waren dat allemaal loftuitingen. Er zaten zelfs brieven uit Amerika, Korea en Rusland bij. Zijn woorden waren voor miljoenen mensen bevrijdend. Er moet wat gebeuren, was de strekking van de meeste reacties. Veel brieven eindigden met de zin: ‘Ik wil op u stemmen.’

‘Als ik gewild had,’ zegt Sarrazin tegen Amann, ‘dan had ik een nationale crisis teweeg kunnen brengen.’ Maar Sarrazin heeft nooit de bedoeling gehad zijn gedachtestroom om te zetten in politieke macht. In maart 2013 werd hij benaderd door econoom Bernd Lucke, die bezig was met de oprichting van de Alternative für Deutschland (afd). Of Sarrazin interesse had om aan deze nieuwe partij mee te werken? De afd zou het catastrofale beleid van de eurozone en de rol daarin van Angela Merkel gaan bestrijden. Daarnaast zou de afd het falende migratie- en integratiebeleid aan de kaak stellen. Lucke bood Sarrazin een leidende functie aan in de afd en een verkiesbare plek op de lijst voor de Bondsdagverkiezingen.

‘Nee,’ had Sarrazin geantwoord, met de voor hem typerende nuchterheid. ‘Nee. Ik ben een sociaaldemocraat.’

Sarrazin heeft Duitsland wakker geschud uit een lange winterslaap. De Duitsers zijn danig in de war. Dit gaat over de kantelende tijdgeest, de populistische revolte, de kloof tussen burger en overheid en de mate waarin decennialang de politiek correctheid de democratie heeft aangetast. Opeens staan de Duitse media vol met reportages vanuit ‘parallelle maatschappijen’ over de mislukte integratie. Overal in de Bondsrepubliek ontstaan brandhaardjes. Waar men vroeger de schouders ophaalde over de bouw van een moskee of een islamitische school, demonsteren burgers nu tegen wat zij opeens zien als de daadwerkelijke bevestiging van de islamisering van Duitsland.