Schoonheidsidealen post-partum
Welke wijsheid hebben we overgenomen uit deze oeroude gebruiken om de nieuwe moeder en haar baarmoeder bij te staan? De westerse wereld heeft de post-partumrituelen uiteraard gedistilleerd tot iets wat aansluit bij haar waarden: we hebben de mysterieuze, niet te meten, onaangenaam ‘vreemde’ elementen van heling losgelaten en precies dat eruit gepikt – samendrukking van de buik – wat een terugkeer naar een sociaal wenselijk post-partumlichaam mogelijk maakt: een lichaam dat slank en seksueel beschikbaar is en zo min mogelijk ruimte inneemt. Tijdschriften, blogs, websites over moederschap en onlinewinkels prijzen de wonderbaarlijk transformerende kwaliteiten aan van een nieuw soort compressiekleding die dagen of zelfs weken na de bevalling moet worden gedragen. Deze buikbanden of zwangerschapsbanden zijn vaak elastisch en kunnen worden versteld met klittenband. Soms hebben ze een ingewikkeld systeem met haakjes en beugels en sommige hebben zelfs baleinen, net als de benauwende korsetten van vroeger. Ze worden aangeprezen als onmisbare gereedschappen in het arsenaal van de nieuwe moeder.
We stonden al stil bij een moment van diepe rust na de bevalling, een respijt van de eisen en verwachtingen van een hectische wereld. Laten we nu stilstaan bij een ander moment, een moment van kwetsbaarheid en onzekerheid: je bent nog steeds een nieuwe moeder, je lichaam heeft de inspanning van de bevalling misschien nog maar net achter zich, en het is het onchristelijke tijdstip in de nacht waarop niemand behalve jij en je baby wakker lijken te zijn. Dit kind trekt aan je tepel, of zuigt misschien gretig aan een flesje, en terwijl jij je afvraagt of dit de vierde voeding in een uur is of gewoon de voortzetting van één lange, eindeloze slobberpartij, verkrampt en verstrakt je uterus. Dit is een normaal onderdeel van de post-partumgenezing: door de baby aan je borst te leggen initieer je minicontracties van de baarmoeder, wat bijdraagt aan de inkrimping. Het is een soort biofeedback, waar je vroedvrouw het over had, herinner je je. Maar je pijnlijke buik voelt als het slappe vel van een geknapte ballon die in een slordige flap over je ondergoed valt. Je pakt je smartphone om jezelf af te leiden van je problemen en scrolt met één hand door de sociale media. Op het schermpje licht een gerichte advertentie op: een elegante vrouw met een paardenstaart in een elastische omslag die van opzij is afgebeeld om haar platte buik te accentueren. De website vertelt je dat de band die ze draagt ‘je buikspieren herstelt’ en ‘doorstroming van het lichaam stimuleert’, maar een andere kreet interesseert je meer: ‘reduceert het uiterlijk van het “mamabuikje”.’
Terwijl de baby gretig blijft zuigen, gaat je ineens een licht op. Het is net alsof iemand de jeuk in je hersenen heeft benoemd en is gaan krabben. Je scrolt verder, je zoekt, je klikt een zaal vol virtuele vensters aan. Een ander buikbandmerk begint zijn reclametekst met de gebruikelijke belofte van klinische verbetering en beweert dat ‘zulke banden vaak worden aanbevolen door fysiotherapeuten om de uterus, onderbuik, het bekken en de rug te ondersteunen’. Maar een paar regels verder lees je het inmiddels vertrouwde refrein: ‘Als je een Belly Band draagt zie je het buikje snel verdwijnen en je vorm van voor de zwangerschap terugkeren.’
Het wemelt op het internet van de merken of methoden die dit beloven. Elk bedrijf plaatst uiteraard z’n eigen disclaimer dat deze beloften misschien niet worden vervuld, maar de kleine lettertjes vervagen tot niets als je de aanbevelingen leest van de talloze tevreden klanten.
‘O mijn god. Meid. Ja. Vijf sterren!!’ staat in een beoordeling. ‘Ik woog 79 kilo toen ik de uitgerekende dag naar het ziekenhuis ging. Ik beviel en deed de volgende dag deze band in het ziekenhuis om. Toen ik de derde dag thuiskwam zag ik eruit als Beyoncé. Aan het eind van de week woog ik 63 kilo.’ Je scrolt, klikt en vindt nog meer vrouwen – vrouwen zoals jij, met een weerspannige baarmoeder en een uitzakkend lichaam – die met hetzelfde hijgende enthousiasme schrijven.
‘Toen ik de buikband twee weken had gebruikt, zag ik mijn vetflap al verdwijnen,’ zegt de een.
‘Mijn buik slonk razendsnel tot bijna normale omvang,’ zegt de ander.
‘Duimen voor terug naar normaal met deze geweldige tailleband!’ zegt de derde.
Er is een eindeloze stroom selfies van vrouwen die voor de spiegel van opzij poseren, met hun lichaam ingesnoerd in enorme banden met de kleur van een pleister. En op dit moeilijke moment is dit doel verleidelijk dichtbij: terug naar normaal ligt binnen handbereik. Zelfs de grootste drilbuik, de slapste mammiekwab kan worden beteugeld en ingeperkt, bijna alsof je nooit zwanger bent geweest, bijna alsof je baarmoeder helemaal niet bestond.
Laten we in het belang van de eerlijkheid, van de nachtelijke voeding overgaan naar de laboratoriumtafel. Zouden er echt tastbare voordelen zitten aan het gebruik van deze banden? Kunnen de aanspraken op waardevolle ondersteuning van de bekkenspieren en organen worden onderbouwd? Het bewijs voor zulke beweringen is kort gezegd dubbelzinnig, en het bewijsmateriaal zelf is minimaal. Twee kleine onderzoeken suggereren dat het gebruik van elastische buikbanden mogelijk pijn vermindert en de mobiliteit verbetert bij vrouwen die door middel van een keizersnede zijn bevallen. Het grootste review van dergelijke onderzoeken tot nu toe constateert echter een gebrek aan voldoende bewijs om een algemeen effect aan te tonen.
De sterk gehypete belofte dat buikbanden het gevreesde ‘mamabuikje’ doen verdwijnen, is misschien ook ongegrond: Gráinne Donnelly is een vooruitstrevend fysiotherapeut die gespecialiseerd is in de gezondheid van het vrouwenbekken. Ze waarschuwt dat in de winkel verkrijgbare buikbanden ongeschikt zijn voor de behandeling of correctie van diastasis recti, een scheiding van de buikspieren na de bevalling die functionele problemen kan veroorzaken en soms tot een slap of uitpuilend middenrif leidt.
Zij zegt: ‘Ik behandel veel post-partumvrouwen met bekkenbodem- en buikwandproblemen. Veel vrouwen gaan op zoek naar buikbanden en compressiekleding voor een sneller herstel en om hun figuur van voor de zwangerschap terug te krijgen. In werkelijkheid ontbreekt bewijs voor de werking van dit soort kleding. Als het om buikwandherstel gaat: de gedachte dat banden diastasis verminderen of het herstel ervan bespoedigen wordt niet ondersteund door onderzoek. Onderzoek, gebaseerd op consensus onder deskundigen, dat in 2019 werd gepubliceerd, adviseerde buikbanden alleen in aanvulling op revalidatie bij ernstige rectusdiastase.’ Beth Davies, die vrouwen adviseert op het gebied van gezondheid en conditie, is het daarmee eens en zegt dat compressiekleding deel uitmaakt van ‘de gereedschapskist, waartoe ook kracht en coördinatie van het kern/bekkenbodemsysteem, ademhalingspatronen, beheersing van de druk in de buik, goede voeding en zelfzorg behoren’.
Er is, met andere woorden, geen snelle oplossing. Het ‘mamabuikje’ zal niet buigen voor uitsluitend banden; er is een uitgebreider, deskundig begeleid programma vereist om de oprekking en belasting van een voldragen zwangerschap terug te draaien.
Sterker nog, je mag gerust aannemen dat het gebruik of misbruik van deze banden in de post-partumperiode tot aantoonbare schade kan leiden. Voor veel vrouwen duurt het na de bevalling best lang voor ze weer normaal kunnen plassen en poepen. De organen in het bekken zijn verplaatst en soms getraumatiseerd door een chirurgische ingreep, verlostang, katheterisatie of aanhoudend persen. Als vroedvrouw huiver ik bij de gedachte aan de uitwerking van langdurige buikcompressie op deze fysiologische processen: hoe kun je een wind laten, een uitgezette blaas legen of je uterus de vereiste ruimte geven om in haar eigen tijd samen te trekken en in te krimpen als je in feite dagen aaneen in een menselijk worstvel zit geperst?
Bij wijze van waarschuwing vertelt een blogger haar eigen verhaal over prolaps nadat ze al te enthousiast haar buik had ingesnoerd: Jennifer Thomé vertelt dat ze slechts vijf dagen na de bevalling met ‘haken en lussen buikbanden’ om haar onderbuik bond, waarna ‘[…] de complimenten binnenstroomden. Mijn buik was platter dan hij in jaren was geweest. Victorie! Althans dat dacht ik.’ Deze ‘victorie’ was van korte duur: door de verhevigde lochia en een constant drukgevoel ging Jennifer naar haar verloskundige en vroedvrouw, die een verzakking van een orgaan in het bekken constateerde. ‘De band perste al mijn organen naar binnen,’ schrijft Jennifer, ‘waardoor mijn blaas naar beneden werd gedrukt.’
Je kunt je met recht afvragen welke psychologische schade deze moderne insnoeringspraktijken veroorzaken, naast de potentiële fysiologische schade aan de uterus en aangrenzende organen. Misschien zijn er best veel tevreden klanten die zich na een paar dagen insnoeren Beyoncé wanen. Maar als de eerste euforie voorbij is, dat je drie dagen na de bevalling al in je spijkerbroek past, welk blijvend effect heeft het dan? Een ‘mamabuikje’ getuigt van een orgaan dat ongelooflijk hard z’n best heeft moeten doen en nieuw leven heeft voortgebracht. Dat hoeft niet luid bejubeld te worden als een fantastische prestatie. Maar als vrouwen te horen krijgen dat het eigenlijk iets afgrijselijks is – een smerige, lelijke expansie die ten koste van alles moet worden weggestopt en samengeperst – wat zegt dit dan over de manier waarop onze samenleving het barende lichaam waardeert of belastert?
Verder lezen? Bekijk Oorsprong
