Volgens auteur Sietse van der Hoek is Nederland aan het verduitsen. In zijn boek Alles klar geeft hij een waaier aan schitterende voorbeelden, ruimschoots voorzien van pünktlich commentaar. Van de verbreiding van de worstcultuur tot de verberlijnisering van de Amsterdamse Wibautstraat, van Oktoberfeesten tot Energiewende, van de Duitse ziel in de Nederlandse literatuur tot de emancipatie van het germanisme, het schijnbaar onverwoestbare imago van Duitse dingen en de eeuwige Rijnreis.
Lees hier vast een deel uit het eerste hoofdstuk.
1. Aha-Erlebnis
Op een van mijn laatste dagen in Berlijn nam ik, verdrietig gestemd omdat ik die stad moest verlaten, met mijn auto een bocht iets te ruim. Zodat ik een fietser niet eens hinderde, maar wel met mijn voorwiel het voor fietsers gemarkeerde weggedeelte overstak. Hij droeg een helm, zoals meer wielrijders in Berlijn, vooral kinderen – een opvallend fenomeen. Ik stak als excuus mijn hand op en was het voorval al weer vergeten toen ik, zeker 200 meter verder, in de achteruitkijkspiegel diezelfde gehelmde man gebogen over zijn stuur zag racen om me te achterhalen, wat hem bij een volgend kruispunt met stoplichten ook lukte. Hij kwam naast het geopende raampje staan en begon uit te leggen dat het gemarkeerde weggedeelte exclusief voor fietsers bedoeld is, dat auto’s alleen in uitzonderlijke omstandigheden enzovoort, enzovoort. Hij schold niet, hij was niet boos, hij wilde mij alleen ervan doordringen dat ik iets had gedaan wat niet volgens de regels was.
Ieder die wel eens in de nacht door een Duitse stad heeft gelopen, kent de ervaring. Kruispunt, nergens nadert iets, maar de verkeerslichten doen het wel. Als je dan ondanks het rode voetgangerslicht toch oversteekt, blijkt er altijd een wakkere Duitser te zijn die je op het verkeerde van je daad wijst.
In de Duitslandkunde heet het de verinnerlijking van een opgelegde regel – een typisch Duits fenomeen volgens Nederlanders. Het is de tot moraliteit verheven overtuiging dat regels er zijn om nageleefd te worden. Een consequentie van de categorische imperatief uit de plichtethiek van Immanuel Kant: het onvoorwaardelijke gebod om als autonoom persoon zo te handelen dat wat jij doet, een voor iedereen geldende wet zou kunnen worden.
Maar Duitse volksaard?
In sommige concrete gevallen zou je het ook welbegrepen eigenbelang kunnen noemen als je weet dat er in Flensburg een computer staat waarin alle bekeurde verkeersovertredingen worden bijgehouden. Wanneer daar twaalf punten zijn geteld, ben je automatisch je rijbewijs kwijt; en veel overtredingen zijn niet nodig om twaalf punten te scoren. Je kunt je verbazen over Duitsers die in de winter al om zes uur ’s ochtends hun stoep sneeuwvrij staan te maken. Maar als je weet dat de stoepbeheerder wettelijk aansprakelijk is voor de verwondingen bij de passant die op zijn stoep uitglijdt, is dat gedrag dan een uitvloeisel van Obrigkeitsdenken van de Duitser of misschien ook gewoon een kwestie van berekening?
In Amsterdam zag ik geleidelijk ook meer fietsers met een helm op straat, niet enkel kinderen. En joggers op het trottoir met lampjes achter hun elleboog, soms met een rode op de ene en een groene op de andere arm. En kennissen volgden in het deftige Kasteel Groeneveld bij Baarn een cursus zelf worst maken. En de politie begon gericht te controleren op wel of niet functionerende fietsverlichting. En ook in Nederland ging men steigers met gordijnen behangen – om bouwstof tegen te houden – en bomen bij forse straatwerkzaamheden met houten planken omhullen – om ze te behoeden voor schade. Dit allemaal voor het eerst in Duitsland gezien, vele jaren eerder. En ik noteerde meer en meer Duitse woorden en uitdrukkingen in het dagelijkse taalgebruik, wel of niet een beetje aangepast aan het Nederlands.Topper in dezen is über. Het in het algemeen toch niet lichtzinnige dagblad Trouw zette boven een recept voor een dessert met zelfgeplukte bramen de kop: ‘Wilde heisse Liebe’. Kerstmarkten, de opmars van de broodcultuur, oktoberfeesten in Lederhosen en Dirndl overal in Nederland, de immense populariteit van het hippe Berlijn – de vreugde om (weer) een beetje Duits te zijn, is kennelijk niet meer klammheimlich.
