De derde maandag van januari – Blue Monday– schijnt de meest deprimerende dag te zijn van het jaar. Maar klopt dat eigenlijk wel?

De feestdagen zijn achter de rug, goede voornemens alweer van de baan, de dagen donker én dan is het ook nog eens maandag. Genoeg reden dus voor een flinke dip.

“Aan Blue Monday zitten twee kanten”, zegt psychiater prof. dr. Witte Hoogendijk. “Seizoensgebonden stemmingsdaling is ook wel een beetje seizoensgebonden media-aandacht. Na Kerst, oud en nieuw komt Blue Monday en dan is het alweer bijna Pasen. Maar er zit ook zeker een reële kant aan. Bij de hele bevolking zie je een lichte stemmingsdaling in de winter, veel mensen klagen over sombere gevoelens. Tien procent heeft er echt last van en lijdt aan seizoensgebonden klachten – een winterdip. Van deze groep heeft drie procent werkelijk een depressie.”

Wanneer ben je echt depressief?
Als je minstens twee weken én het grootste deel van de dag last hebt van een sombere stemming, verminderde interesse, het onvermogen om te genieten, afgenomen eetlust en gewichtsverlies, slaapklachten, onrust en geremdheid, vermoeidheid en verlies van energie, gevoel van uitzichtloosheid en waardeloosheid, concentratieverlies, gevoelens van wanhoop en gedachten aan de dood. Wanneer je lijdt aan minimaal vijf van deze symptomen, heb je waarschijnlijk een depressie.
Je kunt ook last hebben van een seizoensgebonden depressie. Die treedt op in een bepaald seizoen, meestal in de herfst en winter. Om echt te kunnen spreken van een winterdepressie moet je minimaal twee jaar achter elkaar last hebben, in de lente en zomer weer opknappen en meer behoefte hebben aan slaap en eten. Heb je dat niet maar ben je wel somber, dan is het vermoedelijk een winterdip.”

Hoe kom je uit zo’n dip?
“Mensen met een winterdepressie hebben vaak veel baat bij lichttherapie. Dit geldt in mindere mate ook voor mensen met een winterdip. Heb je hier last van, dan helpt het om elke ochtend voor tien uur een half uur naar buiten te gaan. Ook al schijnt de zon niet, je krijgt door buiten zijn al snel tienduizend lux binnen. Het daglicht zorgt er via je oogzenuw voor dat je biologische klok een signaal krijgt; je wordt wakker, je lichaam stelt je temperatuur bij. Wat verder goed kan helpen bij een winterdip is structuur in je dag brengen. Doe alles – opstaan, lunchen, slapen – op dezelfde tijd. En kijk ook eens naar de voordelen van de donkere wintermaanden: het is een tijd van productief zijn, van gezelligheid in huis, van geborgenheid en samen zijn met anderen.
Blijf je toch last houden van sombere gevoelens, ga dan naar de huisarts. Dit soort klachten hebben soms ook een lichamelijke oorzaak als bloedarmoede of schildklierklachten.”

‘Als je gevoelig bent voor daglicht, kun je sneller last hebben van een winterdip’

Heeft het zin om af te reizen naar een zonnig oord?
“Als je gevoelig bent voor daglicht, kun je sneller last hebben van seizoensgebonden stemmingsdaling. Wil je weten of het daaraan ligt, ga dan een keer in de herfst naar een zonnige bestemming. Als je na zo’n vakantie minder klachten hebt, dan is er een goede kans dat dit helpt. Je zou dan eigenlijk elk jaar in het begin van de donkere periode nog even naar de zon moeten gaan. Maar zelfs als je dat doet is het aan te raden om in de herfst en winter ook nog ’s ochtends voor tien uur naar buiten te gaan en er voor te zorgen dat je meer daglicht binnenkrijgt. Hoe vaker je dit doet, hoe groter het effect.”

‘Treurnis en falen zijn normaal’

Moet je je zorgen maken als je regelmatig in een dip zit?
“Nee, iedereen is weleens somber. Bedenk dat, zolang het geen echte depressie betreft, een gevoel van somberheid vanuit de evolutie een functie heeft, bijvoorbeeld tijdens een fase van veel stress. Deze gemoedsgesteldheid helpt om je aan te passen, je energie te sparen, de systemen in je lichaam weer in balans te brengen. Daarbij: het hoort ook gewoon bij het leven, dus relativeer je gevoel. Accepteer dat het zo is. Je bent niet de enige die er mee rondloopt, ook al doen sociale media ons misschien geloven dat iedereen gelukkig is en het geweldig heeft. Dat is niet zo. Iedereen heeft bij tijd en wijle weleens last van somberheid. Treurnis en falen zijn normaal.”

Kun je wel iets doen om je weer beter te gaan voelen?
“Het is verstandig om in een periode van somberheid je leefstijl een beetje aan te passen. Ga meer naar buiten. Kom in beweging. Er is een gat ontstaan tussen wie we biologisch zijn als mens en wat we doen. We hebben honderden jaren rondgehold, maar nu zitten we opgesloten in fabrieken en kantoorruimtes of in onze woning. Daarbij zijn we non-stop bezig en bereikbaar. Funest voor onze fysieke en mentale gezondheid. Als je weet dat je eigenlijk een dier bent, word je gezonder, fitter, evenwichtiger en gelukkiger. Verander je activiteitenpatroon, zorg dat je belasting wordt aangepast, dat je op tijd rust en ontspant. Beperk ook de stress van je vrijetijdsbesteding; doe gewoon eens niets. Nog meer tips? Let op je voeding. Zorg dat je op gewicht blijft en niet te veel drinkt. En vooral: probeer zoveel mogelijk in het hier en nu te leven – inderdaad: leef als een beest.”

Aanstaande donderdag organiseert The School of Life in Artis een evenement met Wilma de Rek en Witte Hoogendijk over hun boek Leef als een beest: