Hij was verantwoordelijk voor de deportatie van meer dan tachtigduizend joden vanuit Westerbork naar de vernietigingskampen. Meestal gaf hij persoonlijk, ‘met een wenk met de hand’, het vertreksein voor de treinen. Albert Konrad Gemmeker, commandant van Kamp Westerbork. Na de oorlog kreeg hij tien jaar. Wegens goed gedrag was hij na zes jaar weer vrij: in 1951 was hij weer terug in zijn geboortestad Düsseldorf.
SS-Obersturmführer Albert Gemmeker was charmant. Ad van Liempt deed diepgaand onderzoek naar de ‘gentleman-commandant’, van wiens reputatie weinig overblijft. Gemmeker was een bureaucraat, die zijn meerderen blindelings gehoorzaamde. Op enige empathie met de slachtoffers viel hij niet te betrappen. Later deed hij alles om zijn verantwoordelijkheid te ontlopen of op anderen af te schuiven. Hij heeft zijn leven lang ontkend dat hij wist welk lot de joden in het oosten te wachten stond. Na zijn terugkeer naar Düsseldorf probeerde de Duitse justitie nog bijna twintig jaar zijn onbevredigende berechting in Nederland te corrigeren, uiteindelijk zonder resultaat.
Voor Gemmeker deed Ad van Liempt jarenlang onderzoek. Hij las alle, vaak geheime dossiers in Nederlandse en Duitse archieven en sprak met tal van betrokkenen in Nederland en Duitsland – zelfs met twee nog levende dochters van Gemmeker.
Het resultaat is een indringende biografie van een sluwe schrijftafelmoordenaar, een verhaal vol cynisme en machtsmisbruik, met daartegenover de peilloze tragiek van Gemmekers slachtoffers. Gemmeker is een boek dat je niet meer loslaat.
In de media:
Recensie van Gemmeker in NRC, ‘Ad van Liempt ontmaskert ‘de kille leugenaar’ van Westerbork’, 2 mei 2019.
Recensie van Gemmeker in Trouw, ‘Commandant met een glimlach’, 2 mei 2019.
Bespreking van Gemmeker in de Volkskrant, ‘Nazi-commandant Westerbork jarenlang vergeefs door Duitse justitie achtervolgd’, 2 mei 2019.
Column van Bert Wagendorp in de Volkskrant, ‘In Holocaustverhalen krijgen krankzinnigheid en absurdisme een huiveringwekkende dimensie‘, 4 mei 2019.
Interview met Ad van Liempt door Ellen de Visser in de Volkskrant, ‘De Westerbork-commandant die tachtigduizend Joden de dood injoeg, en ermee wegkwam’, 6 mei 2019.
Recensie van Gemmeker in Nederlands Dagblad, ‘En Gemmeker lachte‘, 10 mei 2019.
N.a.v. de nationale dodenherdenking op 4 mei maakte de NOS een documentaire over Gemmeker, ‘Albert Gemmeker, commandant van kamp Westerbork’, 4 mei 2019. Klik hier om de documentaire terug te zien.
Bespreking van Gemmeker in Trouw, ‘Duitsland zat tevergeefs achter commandant Westerbork aan’, 2 mei 2019.
Recensie van Gemmeker op biografieportaal.nl, ‘Albert Konrad Gemmeker, kampcommandant van Westerbork’, 4 mei 2019.
Recensie van Gemmeker op TracesOfWar.nl, 9 juni 2019.
Recensie van Gemmeker van Marco van der straten op visie.eo.nl, 5 juni 2019.
Bespreking van Gemmeker op www.leestafel.info, 30 mei 2019.
Verslag van de promotie van Van Liempt aan de RUG, Daverend applaus bij promotie Ad van Liempt op Villamedia, 13 mei 2019.
‘Een vulkaan van tranen om “opa”‘, Leeuwarder Courant, 9 mei 2019.
Bespreking van Gemmeker op rtvdrenthe.nl, ‘Ad van Liempt over kampcommandant Gemmeker: De ‘smoking gun’ heb ik niet gevonden’, 9 mei 2019.
Op Bevrijdingsdag 5 mei was Ad van Liempt te gast bij Buitenhof om te praten over zijn pas verschenen boek, Gemmeker. Klik hier om de aflevering terug te kijken.
Podcast: Op Bevrijdingsdag 5 mei was Ad van Liempt te gast bij het VPRO radioprogramma OVT om te praten over zijn pas verschenen boek, Gemmeker. Klik hier om de aflevering terug te luisteren.
Bespreking van Gemmeker op Historiek.net door Rijksuniversiteit Groningen, ‘Commandant Kamp Westerbork kwam weg met milde straf’, 2 mei 2019.
Bespreking van Gemmeker in De Limburger, ‘Kampleider Albert Gemmeker werd koempel na het transporteren van tienduizenden Joden’, 2 mei 2019.
Artikel in De Limburger naar aanleiding van het boek, ‘SS-officier Gemmeker was een man met twee gezichten’, 2 mei 2019.
Bespreking van Gemmeker op NOS.nl, ‘Duitsland probeerde jarenlang nazi-commandant Westerbork te vervolgen’, 2 mei 2019.
Bespreking van Gemmeker op omroepgelderland.nl, ‘Van Liempt: Kampcommandant Gemmeker jarenlang bevreesd voor nieuwe rechtszaak’, 2 mei 2019.
Bespreking van Gemmeker in de VPRO gids, ‘Dodelijk correct’, 2 mei 2019.
Van Liempt was te gast bij NPO Radio 4 om te spreken over zijn boek en de NOS documentaire over Gemmeker, 1 mei 2019. Klik hier om het fragment terug te luisteren.
Podcast: Ad van Liempt was te gast bij Radio Westerbork n.a.v. zijn boek Gemmeker: Commandant van Kamp Westerbork, 10 april 2019.
In april 2000 verscheen een aflevering over Albert Gemmeker bij Andere Tijden. Klik hier om de aflevering terug te kijken.
Promotie Ad van Liempt
Ad van Liempt presenteerde op 9 mei in Herinneringscentrum Kamp Westerbork zijn recent verschenen boek Gemmeker: Commandant van kamp Westerbork. Aansluitend promoveerde hij op dit boek, dat tevens als proefschrift fungeerde, aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na zijn verdediging ontving Van Liempt een daverend applaus en een minuten durende staande ovatie. Volgens zijn promotor toonde Van Liempt aan dat Gemmeker een ‘kille medeplichtige’ was aan genocide.
