De achttiende eeuw was een eeuw van dromers, denkers en paradijsvogels. Marleen de Vries laat in Verlicht en vilein zien dat we zonder hen nu niet zouden leven in een democratie met vrijheid van meningsuiting en mensenrechten. Voor deze en andere verworvenheden werd gestreden tijdens de Verlichting. Het omvat een uitzonderlijke periode die een moderner Nederland inluidde.

Revolutionaire mannen grepen naar de wapens om zich te bevrijden van de stadhouder en van corrupte regenten. Nederland balanceerde op de rand van een burgeroorlog. Toen in 1795 de Nederlandse Revolutie uitbrak, vluchtte de stadhouder naar Engeland en koos het land definitief voor meer empathie, vrijheid, gelijkheid en democratie. Wat deed de Pruisische koning Frederik de Grote in een trekschuit op de Vecht? Hoe kwam de flamboyante Italiaanse verleider Casanova hier terecht, schaatsend op de Amstel? Waarom droegen mannen pruiken? En met welk doel publiceerde de Gelderse baron Joan Derck van der Capellen het radicale Aan het volk van Nederland?

Met grote kennis van zaken duikt Marleen de Vries in Verlicht en vilein in de levens van strijdlustige, veelal vergeten achttiende-eeuwers. Ze beschrijft uiterst toegankelijk hoe een nieuw medialandschap ontstond en hoe de kapitalistische moerasdelta een iets beschaafder land werd, met aandacht voor wat ‘cultuur’ zou gaan heten. Voor wie dacht dat deze periode saai was: welkom in de achttiende eeuw.