Als de bestuurders en politici van tegenwoordig willen onderstrepen dat ze in een dwangpositie verkeren, dat ze vuile handen moeten maken om een groter belang te dienen, dat ze moeten zien te redden wat er te redden valt, zeggen ze nog steeds: ‘Ik voel me als een burgemeester in oorlogstijd.’

In Burgemeesters in oorlogstijd onderzoekt Peter Romijn de historische oorsprong van deze uitdrukking. De positie waarin de bijna duizend Nederlandse burgemeesters in de Tweede Wereldoorlog terechtkwamen, was buitengewoon moeilijk. Er ontstond een ingewikkeld getouwtrek tussen de Duitse bezetter, zittende bestuurders en ambtenaren, en Nederlandse nazi’s. Inzet was de poging om Nederland een nationaal-socialistische staatsvorm op te leggen. De burgemeesters vormden de schakel tussen het Duitse bezettingsbestuur en de Nederlandse samenleving. Zij moesten zich voortdurend de vraag stellen of ze naar eer en geweten hun werk konden blijven doen.

Burgemeesters in oorlogstijd toont de vaak verrassende dagelijkse praktijk van het lokale bestuur in oorlogstijd, met behulp van vele niet eerder onderzochte bronnen. Voor het eerst onderzoekt Peter Romijn de manier waarop burgemeesters probeerden uitkomst te vinden uit de bestuurlijke dilemma’s van de bezetting – soms met succes, maar soms ook met verschrikkelijke gevolgen.